دانلود رایگان جزوات حقوقی و وکالت چاپ و نشر پدیدار

-1- تبیین عناصرتشکیل دهنده اختلاس

1-1-1- تعاریف

1-1-1-1- تعاریف اختلاس

درباره معنا و مفهوم اختلاس در میان فقیهان اختلاف است برخی از فقها همچون شهید ثانی در کتاب شرح لمعه اختلاس را بر مفهوم لغوی آن جاری کرده و بیان داشته اند"ولا یقطع المختلس و هو الذی یاخذالمال خفیه من غیر الحرز (ولاالمستلب) هو الذی یاخذه جهراً و یهرب مع کونه غیر محارب"حد قطع بر مختلس جاری نمی گردد،و او کسی است که مال را به طور پنهانی از غیر حرز بر می دارد (و دست رباینده هم قطع نمی گردد)او کسی است که مال غیر را آشکار می رباید و می گریزند بدون آنکه محارب باشد.(شهیدثانی،705:1389).

براین اساس هرگاه هم ربودن و هم مال مخفی باشد سرقت خواهد بود و اگر ربودن مخفی اما مال آشکار باشد.اختلاس است و اگر هم مال ظاهر و آشکار باشد ،استلاب خواهد بود عده ای مانند صاحب جواهره (ره) می فرمایند:در اختلاس شخص با استفاده از غفلت صاحب مال،مال او را می رباید. اما عده ای از فقها به تبعیت از برخی کتب لغت ،اختلاس را مترادف استلاب (ربودن) می دانند. ابن منظور در لسان العرب می گوید:"فان اخذ من ظاهر فهو مختلس و مستلب و منتهب " چنانچه ابن حمزه در وسیله النجاه تصریح می کند:"المختلس من یستلب الشی ظاهراً فان اظهر السلاح فهو محارب و ان لم یظهر استحق العقوبه الرادعه" مختلس کسی است که چیزی را بطور آشکار می گیرد حال اگر با در اوردن اسحه باشد محارب خواهد بود و گرنه مستحق مجازات بازدارنده (تعزیرات)می باشد.

علاوه بر آن حقوقدانان نیز تعاریف مختلفی را برای اختلاس ذكر كرده اند كه به پاره ای از آنها اشاره می كنیم . بعضی گفته اند : هو كُلُّ عملٍ یكشف عن نیه الفاعل فی تَغییر حیازَته للمال المسلم الیه حیازه ناقصه الی حیازه كامله تعبر عن نیه التملك » یعنی : اختلاس بر عملی اطلاق می شود كه كاشف از نیت مرتكب در تغییر دادن نحوة تصرف در مال سپرده شده به او باشد ؛ یعنی تغییر تصرف ناقص به تصرف كامل كه از آن به « نیت تملك » تعبیر می شود . این تعریف فاقد قید وصف و خصوصیت مرتكب است و خیانت 1380).

اختلاس در مفهوم عام و کلی ،نوعی خیانت در امانت مامورین دولت نسبت به اموال دولتی می باشد؛اما اختلاس به معنی اخص کلمه عبارت از تعدبات مامورین دولتی نسبت به اموال دولت است که برحسب وظیفه به آنان سپرده شده باشد(شامبیاتی،149:1388).

با توجه به ماده (5) قانون تشدید مجازات مرتكبین ارتشاء و اختلاس و كلاهبرداری ، جرم مزبور را می توان به صورت زیر تعریف كرد :اقدام مستخدم دولت یا شخص در حكم مستخدم دولت به برداشت و تصاحب مالی كه به سبب شغل و وظیفه تحت تصرف و اختیار او قرار داده شده است ، اعم از آنكه به نفع خود باشد یا دیگری " اما تصرف غیر قانونی ، در معنای عام هر گونه مداخله غیر مجاز در مال دیگری را شامل می شود ؛ ولی در معنای خاص ، بعضی آن را این گونه تعریف كرده اند :« تصرف غیر قانونی عبارت است از صرف كردن وجوه و اموال دولتی به غیر از مصرفی كه برای آن در قانون پیش بینی شده است ».در این تعریف فقط به یك قسم از رفتاری كه طبق قانون مصداق تصرف غیر قانونی است ، اشاره شده است(حبیب­زاده ومنصور­آبادی،1380)

رفتار مجرمانه : ابتدا باید توجه داشت كه قانونگذار ما در ماده (152) قانون مجازات عمومی سال 1304،رفتار مجرمانه هر یك از جرایم یاد شده را با عبارت « اختلاس یا هر تصرف غیر قانونی نماید » بیان كرده بود ؛ ولی مواد (152 و 153 )قانون اصلاحی سال 1355 ، برای اختلاس عبارت « برداشت و تصاحب كرده و با عمداً تلف كند » و برای تصرف غیر قانونی عارت «استفاده غیر مجاز » و نیز «مصرف غیر مجاز بودجه » را به كار برده است .

در مقررات مصوب بعد از انقلاب نیز همین تعبیرات بكار رفت ؛ اما در تبصره ذیل ماده (5) قانون تشدید مجازات مرتكبین ارتشاء و اختلاس و كلاهبرداری ، قانونگذار اتلاف عمدی مال را جدا از برداشت و تصاحب ذكر كرده و مجازات آن را مجازات اختلاس قرار داده است و در ماده (598) قانون مجازات اسلامی «اهمال یا تفریط منجر به تضییع مال » را نیز در حكم تصرف غیر قانونی محسوب كرده است.